Wijn in de oudheid

De geschiedenis van wijn is eeuwenoud en de drank heeft zodoende een rol in tal van historische en religieuze verhalen. Wijn is vanaf het begin sterk verbonden met cultuur. Cultuur in de breedste zin van het woord: historische cultuur, kunstcultuur, religieuze cultuur, landbouw- en eetcultuur. Waar werd de eerste wijn gemaakt? Welke rol het Romeinse Rijk speelde bij de verspreiding van wijnbouw? Waarom worden monniken in verband gebracht met wijn?

Waar en hoe is wijn ontdekt?

Als we het hebben over de geschiedenis van wijn, gaan we op zoek naar het allereerste begin. Wie de eerste wijn maakte en waar de eerste wijngaard zich bevond, is moeilijk te achterhalen. Wel zijn er aanwijzingen dat de eerste wijngaarden zich in de Kaukasus bevonden, ergens tussen het huidige Georgië, Armenië en Turkije dus. Archeologen ontdekten daar pitten van gekweekte druiven van ruim 7000 jaar oud!

Wijn ontstond toen men erachter kwam dat de vruchten van deze kruipplant niet alleen gegeten konden worden, maar er een fruitige drank ontstond als men de vruchten liet gisten. Een fruitige drank die bovendien roesverwekkend was. En dat viel in de smaak. Vanaf dat moment verspreidde de wijnbouw zich in rap tempo.

Wijn en de Grieken

Wijn was een belangrijk onderdeel van de culturele beschaving in de Griekse Oudheid en kwam voor in de verhalen van de Griekse mythologie. In de Griekse legende is Dionysus de god van de wijn. Hij was de buitenechtelijke zoon van oppergod Zeus en Semele, de dochter van koning Kadmos, en nam als volwassen (half)god niet alleen de eerste wijnstok mee uit Klein-Azië (wat nu Turkije is) maar plantte deze ook. Uit die wijnstok werd de eerste wijn gewonnen, waarna het de missie van Dionysus werd om deze nieuwe ontstane drank over de wereld te verspreiden.

Wijn werd in het oude Griekenland bewaard en vervoerd in amforen, aardewerken kruiken met twee oren. Zo brachten de Grieken wijnen naar het vasteland van Frankrijk en Italië. Dat weten we omdat er de afgelopen decennia op de bodem van de Middellandse Zee talloze van deze amforen aangetroffen zijn.

Wijn en de Romeinen

De Romeinen namen de Griekse mythologie en diens goden over. Dionysus werd in het Romeinse Rijk Bacchus genoemd en was een echte verleider. De keizers probeerden Bacchus daarom zelfs te verbieden. Dat lukte niet, omdat wijn, communiewijn om precies te zijn, inmiddels was uitgegroeid tot een essentieel ritueel van het opkomende christendom.

Naast dat wijn een plek heeft in hun culturele geschiedenis, zijn de Romeinen en hun expansiedrang voor een groot deel verantwoordelijk voor het verspreiden van druivenrassen over de rest van de wereld. Zij namen niet alleen druiven maar ook hun kennis over wijnbouw en wijn maken mee naar het Europese landen en hadden zo grote invloed op de ontwikkeling van de wijnbouw. 

Wist je dat…?

Wijn niet alleen een rol in de culturele en religieuze beschaving van de Grieken en de Romeinen had, maar ook een noodzaak was? Door het gebrek aan hygiëne was water in die tijd vaak vervuild en wijn en wijn en bier hadden door de alcohol een ontsmettende werking. Om het water veiliger en beter drinkbaar te maken, werd het daarom vaak aangelengd met wijn of bier.

Wijn en de monniken

Op de val van het Romeinse Rijk volgde een donkere periode vol barbaarse bezettingen en volksverhuizingen. Dat de wijnbouw in deze periode niet ten onder is gegaan, is te danken aan de kerken. Zij hadden immers wijn nodig voor hun religieuze rituelen en dus ontfermden de monniken zich over de wijnstokken. Zo komt het dat na afloop van deze rumoerige periode het grootste deel van de overgebleven wijngaarden zich rond kloosters en kathedralen bevond. Monniken traden niet alleen op beschermheren van wijn, ze wilden ook graag de kwaliteit van wijn verbeteren. Ze deden onderzoek en experimenteerden met de bodem, en selecteerden zo de beste druivenrassen om betere wijnen te kunnen maken. Die wijnen waren overigens niet alleen bedoeld voor eigen gebruik, maar gingen ook in de verkoop. Kloosters hebben dus ook een rol gespeeld in groei van de wijnhandel in de middeleeuwen.

Wist je dat…?

De ommuurde wijngaarden, de zogenaamde clos, die je vandaag de dag nog steeds veel aantreft in Frankrijk, aangelegd zijn door monniken? Kloosters ommuurden hun belangrijkste en beste wijngaarden ter bescherming.