Wat is een Super Tuscan?

Het Wijnbeurs proefpanel proeft met regelmaat en groot aantal Italiaanse rode wijnen. Tussen die rode wijnen zitten ook een aantal Super Tuscans: stevige krachtpatsers uit Toscane. We leggen je graag uit wat een Super Tuscan ook al weer is, want aan de fles is het niet te herkennen...

Super Tuscans zijn ontstaan in de jaren zeventig van de vorige eeuw. De term verwijst naar een rode wijn uit Toscane die bij zijn ontstaan niet paste binnen de regels van één van de plaatselijke herkomstgebieden, of DOC(G)s. Voor de wijnen worden bijna altijd druivenrassen gebruikt die eigenlijk niet toegestaan zijn in het betreffende herkomstgebied, zoals bijvoorbeeld Merlot, Cabernet Sauvignon of Syrah.

Daarnaast worden voor Super Tuscans andere wijnmaaktechnieken ingezet dan gebruikelijk is in Toscane. Rijping van de wijnen in barriques van Frans eikenhout bijvoorbeeld, in plaats van in grote botte van Slavonisch eiken. Een krachtig smaakprofiel is altijd een van de kenmerken van een Super Tuscan. De wijnen kwamen oorspronkelijk op de markt als Vino da Tavola (VdT), tafelwijn dus. Pas later zijn diverse mogelijkheden gecreëerd om Super Tuscans toch die – terechte! – hogere classificatie te kunnen geven. De speciaal in het leven geroepen categorie IGT (Indicazione Geografica Tipica) Toscana bijvoorbeeld.

Rosso di Toscana

Diverse Super Tuscans vallen dus onder die categorie IGT Toscana, waaraan dan nog Rosso wordt toegevoegd. Binnen deze categorie is veel toegestaan. Wijnen mogen bijvoorbeeld uit ieder dorp in een van de tien provincies van Toscane komen. Ook mag een wijnmaker ontelbare druivenrassen gebruiken, zowel lokale als internationale variëteiten.

De IGT-categorie maakt het voor Italiaanse producenten mogelijk tradities van zich af te schudden en wijnen te maken die onze moderne smaak – en ook de mondiale exportmarkt – verlangt. Hiermee vormt de categorie IGT-wijnen een ware proeftuin voor de Toscaanse kwaliteitswijnbouw.

Hoe herken je een Super Tuscan?

Een Super Tuscan aan de fles herkennen is onmogelijk: er staat nooit op de fles dat een wijn een Super Tuscan is. Alleen de reputatie van de wijn, die je dus moet kennen, bepaalt of je met een Super Tuscan te maken hebt. Meestal is de prijs ook een indicatie, want Super Tuscans zijn zelden goedkoop! Mede door de hoge waardering van de internationale wijnpers is de vraag naar Super Tuscans groot en behoren sommige van deze wijnen tot de kostbaarste wijnen van Italië.

Bolgheri, oergebied van de Super Tuscan

De twee eerste en meest bekende Super Tuscans, Sassicaia en Ornellaia, komen van wijngaarden van leden van de familie Antinori, gelegen in het gebied dat nu de status van DOC Bolgheri heeft. In de jaren ’70 van de vorige eeuw, toen Sassicaia en Ornellaia ontstonden, bestond de DOC Bolgheri echter nog niet, en produceerde het gebied uiterst simpele rode en witte wijnen. Inmiddels is het potentieel van dit oergebied van de Super Tuscan ontdekt, dankzij een aantal eigenwijze wijnmakers die eens iets anders dan anders probeerden. Investeerders kopen er nu wijngaarden aan of planten nieuwe, zoals de beroemde Piemontese wijnmaker Angelo Gaja.

Bolgheri is de naam van een stadje aan de rand van het kustgebied van Toscane, de Maremma. Van oorsprong was dat een moerassig gebied, ongeschikt voor wijnbouw, totdat eind 19e-begin 20ste eeuw de moerassen gedempt werden en er vruchtbare landbouwgrond beschikbaar kwam. De DOC Bolgheri produceert sinds 1994 rode wijnen van onder andere Cabernet Sauvignon en Merlot, druivenrassen die het hier bij de zee in het – vergeleken met het hart van Toscane – iets gematigder klimaat uitstekend doen. Sangiovese mag overigens ook gebruikt worden in de Bolgheri wijnen, maar in beperkte mate.

Nummer 1 Super Tuscan: Sassicaia

De bekendheid en het succes van Bolgheri wijn maakte een enorme sprong toen een wijn met de naam Sassicaia het in 1978 in een belangrijke blinde proeverij – tegen alle verwachtingen in – won van een aantal grote Bordeaux-wijnen. Sassicaia wijn is afkomstig van wijnhuis Tenuta San Guido van markies Mario Incisa della Rocchetta en vernoemd naar de grindachtige bodem van de wijngaarden. De markies zag veel overeenkomsten tussen het terroir van deze Italiaanse wijngaard en de beroemde Franse wijngaarden in Graves en Haut-Médoc. Dat inspireerde hem om Franse druivenrassen aan te planten, met groot succes want Sassicaia is de beste Bolgheri wijn en heeft inmiddels een iconische status bereikt. De wijn is gemaakt van Cabernet Sauvignon, is aangevuld met een kleine hoeveelheid Cabernet Franc en staat bekend om zijn elegantie, prachtige aroma’s en soepele textuur. Vandaag de dag omvat het landgoed Tenuta San Guido zo’n 97 hectare wijngaard, bestaande uit verschillende percelen die allemaal een geheel eigen bodemstructuur en hoogte hebben. Er is een vinificatiekelder, met talloze kleine tanks waarin de wijnen apart kunnen vinifiëren en zo complexer worden. Een fles Sassicaia is erg kostbaar en een liefhebber moet er zeker een paar honderd euro voor over hebben. 

Ornellaia

Een andere bekende en kostbare Super Tuscan is die van wijnhuis Ornellaia. Deze rode wijn is afkomstig van de wijngaarden naast die van Sassicaia, waar Lodovico Antinori (niet toevallig een neef van de markies) in de jaren 80 van de vorige eeuw Merlot-druivenstokken aanplantte. Met fantastisch resultaat: deze rode Italiaanse wijn staat bekend om zijn bijzondere complexe neus, de smaak van weelderig fruit en mooie tannines.

Het zonnige, droge en winderige klimaat van Bolgheri heeft er in combinatie met het terroir van steen en kleiplekken voor gezorgd dat er in de jaren daarna nog veel meer rode Bordeaux-variëteiten werden aangeplant. Druiven als Cabernet Sauvignon en Merlot worden nu veel gebruikt, net als Sangiovese overigens, alhoewel dat druivenras slechts in beperkte mate gebruikt mag worden in de Bolgheri wijnen.